«قۇرئان كەرىم»دىكى سۈرە ناملىرى توغرىسىدا

«قۇرئان كەرىم» دىنىمىزنىڭ مۇقەددەس دەستۇرى، شەرىئەتنىڭ تۈپ ئاساسى، دىلىمىزدىكى ئىماننىڭ كونكرېت پروگراممىسى، مۇتلەق ھاكىم بولغان پەرۋەردىگارىمىز ئاللاھ تائالانىڭ مۇتلەق ھەقىقەت بىلەن مۇجەسسەملىگەن بەرھەق كالامى. كەسكىن ئېيتىمىزكى، «قۇرئان كەرىم» بىزگە ھەممىنى ئاتا قىلالايدۇ. ھەرقانداق ئىشلىرىمىزدا بىزنى توغرا يولغا يېتەكلىيەلەيدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ: «ئاللاھ شۇ كىتاب (يەنى قۇرئان) ئارقىلىق رازىلىقىنى تىلىگەنلەرنى سالامەتلىك يوللىرى (ئاللاھنىڭ شەرىئىتى ۋە ئۇنىڭ ئەھكاملىرى)غا يېتەكلەيدۇ، ئىرادىسى بويىچە ئۇلارنى (كۇفرى) قاراڭغۇلۇقىدىن (ئىماننىڭ) نۇرىغا چىقىرىدۇ ۋە ئۇلارنى توغرا يولغا ھىدايەت قىلىدۇ»{سۈرە «مائىدە» (5-سۈرە)، 16-ئايەت}. رەھۇلۇللاھنىڭ قىسقىغىنە 23 يىل جەريانىدا پۈتكۈل ئەرەب يېرىم ئارىلىنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ، كېيىنكى كۈنلەردىكى ئۈچ قىتئەگە ھالقىغان غايەت زور ئىسلام ھاكىمىيىتىنىڭ بارلىققا كېلىشىگە ئاساس سالالىشى «قۇرئان كەرىم»دىن ئىبارەت كالامۇللانىڭ مەڭگۈلۈك مۆجىزىسى ۋە كارامىتىدىن باشقا نەرسە ئەمەس. جانابى سەرۋەر ئالەم، رەسۇل ئەكرەم مۇھەممەد مۇستەفا سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم «قۇرئان كەرىم» ھەققىدە مۇنداق دېگەنىدى: «ئاللاھنىڭ كىتابى (قۇرئان كەرىم)دە سىلەردىن بۇرۇنقىلارنىڭ قىسسىلىرى، سىلەردىن كېيىنكىلەرنىڭ ئۇچۇرلىرى، ئاراڭلاردىكى ئىشلارنىڭ ھۆكۈمى باردۇر. ئۇ چاقچاق ئەمەستۇر، بەلكى (ھەق بىلەن ناھەقنى) ئايرىغۇچى (كالام)دۇر. كىمكى تەكەببۇرلۇقتىن ئۇ(نىڭ ھۆكمى)نى تەرك ئېتىدىكەن، ئاللاھ ئۇ كىشىنى ھالاك قىلىدۇ. كىمكى ئۇنىڭدىن غەيرىيدىن توغرا يول ئىزدەيدىكەن، ئاللاھ ئۇ كىشىنى گۇمراھ قىلىۋېتىدۇ. «قۇرئان كەرىم» ئاللاھنىڭ مەھكەم ئارغامچىسىدۇر، ھېكمەتلىك باياناتتۇر، توغرا يولدۇر. نەپسى خاھىشقا ئەگەشكەنلەر ئۇنى ئۆزگەرتەلمەيدۇ. ئۇنىڭغا غەيرى نەرسىلەر ئارىلىشىپ قالمايدۇ. ئۆلىمالار ئۇنىڭغا قانمايدۇ. ئۇ كۆپ ئوقۇغانغا كونىراپ قالمايدۇ، ئۇنىڭ ئاجايىباتلىرى تۈگەپ كەتمەيدۇ. ئۇ شۇنداق كالامكى، ھەتتا جىنلارمۇ ئۇنى ئاڭلىغان چاغدا: "بىزنى توغرا يولغا باشلايدىغان ئاجايىپ قۇرئاننى ھەقىقەتەن ئاڭلىدۇق، ئۇنىڭغا ئىمان ئېيتتۇق" دېمەي تۇرالمىغان. كىمكى ئۇ (قۇرئان كەرىم)نى دەيدىكەن، راستنى دېگەن بولىدۇ. كىمكى ئۇنىڭغا ئەمەل قىلىدىكەن، ئەجىرگە مۇيەسسەر بولىدۇ. كىمكى ئۇنىڭ بىلەن ھۆكۈم قىلىدىكەن ئادىل بولىدۇ، كىمكى ئۇنىڭغا دەۋەت قىلىدىكەن، توغرا يولغا يېتەكلىنىدۇ». دېمەك «قۇرئان كەرىم» ھاياتلىق سەپىرىمىزدىكى يول خەرىتىمىزدۇر. شۇ ۋەجىدىن «قۇرئان كەرىم» ھەققىدە ئىزدىنىش، بۇ ساھەدە تەتقىقاتنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش بىز مۇسۇلمانلارنىڭ باش تارتىپ بولمايدىغان بۇرچىمىز، شۇنداقلا دۇنيالىق ھاياتىمىزنى توغرا يول ئۈستىگە قۇرۇپ، ئاخىرەتلىك سائادىتىمىزنى قولغا كەلتۈرۈشىمىزدىكى ئاچقۇچ.

شۇنىڭغا ئاساسەن، ساھابىلەر زامانىدىن تارتىپ تالاي ئۆلىمالار «قۇرئان كەرىم»نىڭ ھەر بىر ئايىتى ھەققىدە چوڭقۇر تەتقىقات ئېلىپ بارغان، ھەمدە رەسۇلۇللاھنىڭ بۇ ھەقتىكى كۆرسەتمىلىرىنى پرىنسىپ قىلغان ئاساستا، ھەر قايسى دەۋرلەرگە ماس ھالدا تەپسىرلەش ئارقىلىق، ئەينى دەۋرلەردىكى ئىسلام خەلىپىلىكلىرى ۋە مۇسۇلمانلار جامائىتىنىڭ دىني كۆرسەتمە، ئەھكاملارغا بولغان ئېھتىياجىنى قاندۇرۇپ كەلگەن. بۇ جەرياندا ئاز بولمىغان سەرخىل نەتىجىلەر بارلىققا كەلگەن. ھازىرغىچە «قۇرئان كەرىم»نىڭ 1000دىن ئارتۇق تەپسىرى بار دېيىلمەكتە ۋە بۇنىڭ بىلەن «قۇرئان كەرىم» ئىنسانىيەت تارىخىدا ئەڭ كۆپ شەرھىلەنگەن بىردىنبىر كىتاب دەپ تەرىپلەنمەكتە.

ئۆزىمىزنىڭ بۇ ساھەدىكى مەسئۇلىيتىمىزنى تونۇش سۈپىتىدە، ئىگىلىگەن ماتېرىياللىرىم ئاساسىدا ئاللاھقا تەۋەككۇل قىلپ، «قۇرئان كەرىم»دىكى سۈرە ناملىرى ھەققىدىكى دەسلەپكى ئىزدىنىشلىرىمنى ئوتتۇرىغا قويىمەن. «قۇرئان كەرىم»دە جەمئىي 114 سۈرە بولۇپ، ھەربىر سۈرىنىڭ ئايرىم-ئايرىم نامى بار. بۇ ناملار تۈرلۈك ساھەلەرگە چېتىشلىق بولۇپ، بۇ ئىلاھىي دەستۇرغا تېخىمۇ رەڭدار تۈس بېغىشلايدۇ. سۈرىلەرگە نام قىلىپ قويۇلغان ھەر بىر سۆز سىزدە ئۆزگىچە ئىشتىياق قوزغاپ، بۇ ھەقتە ئىزدىنىشكە جەلپ قىلىدۇ. تۆۋەندە «قۇرئان كەرىم»دىكى 114 سۈرىنىڭ نامى، نام مەنىسى ۋە قىسقىچە ئاتىلىش سەۋەبى «قۇرئان كەرىم»دىكى سۈرىلەر تەرتىپى بويىچە جەدۋەللەشتۈرۈپ بېرىلدى.